Elk deelgebied heeft wel een paar plaatsen die getuigen van de gevechten die er tijdens beide wereldoorlogen plaatsgevonden hebben en de herinnering bewaren aan de strijders die eraan deelnamen. Om deze plaatsen in eigen tempo te ontdekken, zijn de Wegen van Herdenking uitgebreid met fiets- en wandeltochten. Elke tocht is ontworpen als een thematocht met diverse te bezoeken plaatsen, beschreven in een geïllustreerde routebeschrijving met historische feiten. De tochten zijn te raadplegen via de mobiele telefoon of te downloaden via internet. De oorlogen zijn teruggebracht tot menselijke maatstaven en op originele manier gebruikt om een streek en zijn erfgoed te leren kennen.
Terug naar de lijst met tochten
De 7.0-versie van iOS niet de inhoud van deze kaart correct weer te geven. Om de informatie goed te kunnen bekijken moet u upgraden naar versie 7.1
Maubeuge, een strategische plaats aan de noordelijke grens van Frankrijk, wordt in de 17de eeuw geheel versterkt door Vauban. De Poort van Mons uit 1682 is in 1914 samen met de Franse Poort en de Poort van Bavay een van de drie toegangswegen tot de binnenstad.
De gedenkplaat in de Poort van Mons herdenkt de verdedigers van de vesting Maubeuge, die in de zomer van 1914 omsingeld werd door het Duitse leger. Het portret is van generaal Joseph Fournier, in die dagen militair gouverneur van Maubeuge en opperbevelhebber van de verdediging van de vestingwerken in de verdedigingsgordel rond Maubeuge.
Deze verdedigingsgordel was ontworpen door generaal Séré de Rivières in het kader van de versterking van de verdedigingslinie van de grenzen van Noord- en Oost-Frankrijk aan het eind van de 19de eeuw. Generaal Fournier staat in 1914 aan het hoofd van de over de 13 forten en tussenforten verdeelde Franse eenheden. Fournier is zich terdege bewust van de zwakke punten van deze gordel in geval van een vijandelijke aanval: burgers worden geëvacueerd, het garnizoen geherorganiseerd en passieve verdedigingsstellingen geïnstalleerd. Eind augustus 1914 omsingelen Duitse soldaten Maubeuge. De bombardementen beginnen op 29 augustus. De verdedigers van Maubeuge houden niet lang stand tegen de vloedgolf van Duitse bommen. Door de talloze slachtoffers en verwoestingen voelt Fournier zich op 7 september gedwongen de witte vlag uit te hangen. De capitulatie van de vesting is officieel op 8 september 1914 om 8 uur.
Generaal Von Zwehl, commandant van de Duitse strijdkrachten die het beleg voerden, erkent de moed van de Franse generaal en zijn mannen en weigert symbolisch het zwaard van Fournier. Maar het rumoer dat de capitulatie van de vestingstad zich te vroeg voltrokken had, verspreidt zich snel. In 1919 erkent de Oorlogsraad eindelijk de verdienste van de verdedigers van de slag bij Maubeuge. Joseph Fournier wordt vrijgesproken. De overwonnenen van het beleg van Maubeuge verlaten de stad op 8 september 1914 via de Poort van Mons en vertrekken naar gevangenkampen in Duitsland, na een laatste defilé voor generaal Fournier. Tijdens de Duitse bezetting wordt de Poort van Mons gebruikt als gevangenis voor gewone misdadigers. Het is een van de weinige gebouwen in Maubeuge die de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog zal overleven.
Photos credits: / /
De stad Maubeuge beschikte sinds de 17de eeuw over kazernes voor de verdedigers van de vesting. Dit complex, ‘Joyeuse’ genoemd, dankt zijn naam aan markies Jean Arnaud de Joyeuse, officier van de koningen Lodewijk XIII en Lodewijk XIV. De gelijknamige wijk bevindt zich op de voormalige locatie van de kazernes.
De kazernes huisvestten een aanzienlijk deel van het bezettende leger na de bezetting van de stad door de Duitsers in 1914. Politieke en burgergevangenen, verdacht van ‘verzetsactiviteiten’ (doorspelen van informatie aan het Franse leger, weigering om te werken, te collaboreren...) verblijven in de cellen van Joyeuse.
Ten noordoosten van de kazernes, buiten de stadsmuur, wordt een trainingskamp geïnstalleerd. De strijdkrachten van de Kaiser oefenen er voornamelijk man-tegenmangevechten.
Maubeuge is ook een belangrijk trainingscentrum voor de Duitse artillerie. De officiers wonen conferenties bij en krijgen schiet- en ballistieklessen. De praktijkoefeningen spelen zich af in een steengroeve van de naburige stad Jeumont, waar fopgebouwen geplaatst waren.
Photos credits: /
In 1794 rijst de ‘Entreprenant’ de lucht boven Maubeuge in. Deze zeppelin, onder bevel van kapitein Coutelle, krijgt als missie het observeren van de vijandelijke strijdkrachten die de kersverse Franse Republiek bedreigen. Dit evenement luidt het begin van het luchtvaartavontuur van Maubeuge in.
Meer dan een eeuw na de eerste vlucht van de ‘Entreprenant’, vanaf 1910, wordt ten noordoosten van de stad een militaire luchtvaartbasis gebouwd en een zeppelinloods bij de huidige locatie van het lyceum Pierre Forest.
In september 1914 vernietigen de laatste nog werkzame Franse luchtschippers van Maubeuge hun materiaal voordat ze door de Duitsers gevangen genomen worden.De Duitsers nemen de vliegbasis in bezit en breiden de loods uit die tot in mei 1916 zeppelins zal huisvesten.
De in Maubeuge gestationeerde zeppelins hebben als taak het bombarderen van vijandelijke steden. Ze richten zich in het bijzonder op door het Britse leger gebruikte havens, zoals Margate, Calais en Boulogne. Deze toestellen bombarderen ook de Franse en Britse hoofdsteden en veroorzaken hevige angst bij de burgerbevolking.
De Duitsers installeren in 1915 luchtafweergeschut op de top van het bastion van Falize, boven de basis. Op het bastion zijn de resten van de voetstukken van de Duitse luchtafweermitrailleurs nog zichtbaar.
Na de wapenstilstand wordt de luchtvaartbasis weer door het Franse leger in gebruik genomen, dit keer voor de opslag van gevechtstanks. De loods wordt in de Tweede Wereldoorlog gesloopt door de soldaten van het Reich.
Photos credits: / /
Het arsenaal is de laatste getuige van de kazernes van het garnizoen en werd gebouwd tussen 1678 en 1689. Dit militaire gebouw dient tot in 1914 als opslag voor artilleriemateriaal van het Franse leger.
De kades van deze opslagruimte, gebouwd aan de oever van de Sambre, zijn een belangrijk knooppunt voor het handelsverkeer tussen Maubeuge en de buitenwereld. Vanaf het begin van de bezetting is deze handel van het grootste belang voor de voedselvoorziening van het bezette Maubeuge. In deze moeilijke periode van ontberingen en crisis wordt de bevoorradingskwestie een obsessie.
Voedsel wordt schaars voor de burgerbevolking, de prijzen stijgen schrikbarend. De overheden delen voedselbonnen uit. Iedereen ontvangt steeds kleiner wordende porties brood of bloem. Na lange onderhandelingen met de bezetter krijgt de stad Maubeuge het in 1915 voor elkaar om rantsoenen te ontvangen van het Belgische Nationaal Hulp- en Voedingscomité, opgezet door de Amerikaanse ingenieur Herbert Hoover, toekomstig president van de Verenigde Staten. De door dit comité verstrekte voeding verbetert het gebrekkige dagelijks leven van de inwoners van Maubeuge en voedt tegelijkertijd een bloeiende zwarte markt.
Photos credits:
Het militair hospitaal van Maubeuge stond op de locatie van een deel van de panden langs het Square Jourdan. Tijdens de slag bij Maubeuge in de zomer van 1914 worden de gewonde soldaten verzorgd in dit gebouw dat gespaard wordt door de Duitse bombardementen. Het gebouw overleeft de door de troepen van het Reich aangerichte schade in de Tweede Wereldoorlog helaas niet. De kapel van de Zwarte zusters, voormalig klooster in het ziekenhuisgebouw, is het laatste overblijfsel van dit hospitaal.
Na de capitulatie van de Franse troepen in 1914 betrekken de bezettende strijdkrachten het militair hospitaal. De Duitsers installeren er een ‘Lazarett’ waar de gewonden van het front ondergebracht worden, voornamelijk de slachtoffers van gasbommen of soldaten met besmettelijke ziektes. Een tweede hospitaal wordt ingericht in de wijk Sous-le-Bois.
In 1916 leggen de Duitsers vanwege het groeiende aantal patiënten een trambaan aan om de gewonden rechtstreeks naar binnen te rijden. Aan het eind van de oorlog benadrukt Georges Dubut uit Maubeuge dat ondanks de inrichting van andere Lazaretten 'de gewonden in zulke grote getalen aankomen dat de hospitalen overvol raken en dat in alle haast [...] de kerk gevorderd wordt en tijdelijk als hospitaal dient'.
Alle gewonden zijn geëvacueerd voordat de Britse soldaten de stad bereiken in november 1918.
Photos credits:
Vanaf 9 september 1914 installeert een bestuurslichaam van de bezetters zich in de stad. Op 11 november wordt een gouverneurschap gecreëerd dat de kantons Maubeuge-Zuid en -Noord, Bavay en Solre-le- Château omvat. Er komt een streng bewaakte grens even ten zuiden van Maubeuge die het verkeer zwaar beperkt tot rechtstreeks met het front verbonden tussengebieden, ter ondersteuning van de op het front gemobiliseerde eenheden.
De gouverneur van Maubeuge, majoorgeneraal Karl von Martini, woonachtig op de Place Verte (op de plaats van het verzekeringsgebouw), laat de door de algemene gouverneur van België genomen beslissingen uitvoeren. Via Frans- en Duitstalige affiches vaardigt hij zijn vorderingseisen, restricties en allerhande verplichtingen uit.
Op 12 juli 1916 verandert de status van Maubeuge en omgeving van bezet gebied in district des Etapes, onder bestuur van generaal-majoor Friedrich von Buddenbock. Maubeuge valt dan rechtstreeks onder bevel van het 2de Duitse leger waarvan de administratie van Saint-Quentin naar Maubeuge wordt overgeplaatst.
De informatie wordt streng gecontroleerd. De Gazette des Ardennes, een propagandistische krant, is de enige krant die in Maubeuge verspreid wordt. De burgers zijn onderworpen aan verplichte arbeid. Machines en producties van fabrieken worden geïnventariseerd en gevorderd ten bate van de oorlog.
Photos credits:
De Duitse bezetter gebruikt de Place d’Armes, het knooppunt van Maubeuge - niet ver van de Place des Nations, voor feestelijke gelegenheden en concerten. Duitse musici en muzikanten vertolken voornamelijk werken van Duitse componisten, een ware propaganda voor de Duitse cultuur. De artiesten worden in het bijzonder gevraagd om elke 27 januari de feestelijkheden rond de verjaardag van Kaiser Wilhelm II te verzorgen.
Op 6 november 1918, als de Britten geleidelijk aan bezette gebieden bevrijden, verlaten de Duitse troepen voorgoed Maubeuge en blazen alle bruggen van de stad op.
In de loop van de ochtend van 9 november, tegen 9 uur ‘s ochtends, bereiken de Britse bevrijders van de Guards Division Maubeuge, waar ze juichend onthaald worden.
Op 14 november 1918 wordt op de Place d’Armes een officiële bevrijdingsceremonie gehouden. De Britse generaal Sir Torquhil Matheson ontvangt bij deze gelegenheid een erevlag als teken van erkenning. De zeer geraakte Matheson laat op zijn beurt een herdenkingsbeker maken van verguld zilver. Deze beker, symbool van vriendschap en broederschap tussen twee door de oorlog uitgemergelde naties, wordt op 9 juni 1919 aan de stad Maubeuge overhandigd.
Photos credits: /