De luchtfotografie speelt tijdens de hele Eerste Wereldoorlog een vooraanstaande rol in een door de artillerie gedomineerde oorlog. Om efficiënt te richten, moet de opstelling van de tegenpartij zo nauwkeurig mogelijk ingeschat zijn.

Zeer weinig officieren beseffen in het begin van de oorlog het nut van observatievliegtuigen. De positieoorlog geeft echter een overheersende rol aan de artillerie die langzaam maar zeker in kracht toeneemt. Om de precisie van het geschut te garanderen, is het in kaart brengen van de stellingen van de tegenpartij onontbeerlijk. Niet alleen de precisie van het geschut neemt toe, het tempo ook. Bovendien worden de granaten over een grotere afstand afgeschoten en hebben ze een beduidend grotere inslag.

In de eerste weken van de oorlog gebruiken de Duitsers observatieballonnen die hen een tactisch voordeel geven in de beginfase. De Fransen en Britten daarentegen beschikken over informatiemateriaal van hun eerste verkenningsvliegtuigen. Door observatie van de Duitse troepenbewegingen wordt een ramp voor de BEF (British Expeditionary Forces) vermeden tijdens de Slag bij Mons op 22 augustus 1914. Helemaal als de legers van Von Klück op 3 september van route veranderen in hun opmars naar Parijs, een feit dat aan de Franse verkenningsvliegtuigen niet ongemerkt voorbijgaat en wat de doorslag geeft voor de tegenaanval bij de Marne. In het begin gaat het alleen om observaties met het blote oog. Op 15 september 1914 nemen de Britten boven de Duitse linies de eerste luchtfoto van de oorlog.

Vanaf 1915 is met het begin van de loopgravenoorlog een grootschalige luchtverkenning hard nodig. Dit werk wordt uitbesteed aan speciale eenheden met specifieke fototoestellen. Het geallieerde opperbevel is zich inmiddels bewust van de noodzaak te beschikken over betrouwbaar en recent materiaal over de opstelling van de tegenpartij. Deze informatie wordt in kaart gebracht op schaal 1:10.000. De cartografisch gerichte luchtbescherming, ingevoerd door de Britten in de loop van 1915 in Neuve-Chapelle, breidt zich sterk uit in het jaar 1916. Met name tijdens de voorbereidingen van de Slag bij de Somme. In de tweede helft van de oorlog maken de oorlogsvoerders bij mooi weer dagelijks uitgebreide fotoreportages van het front.

Het belang van deze nieuwe observatiemethode loopt uit op de behoefte het luchtruim te beheersen: de luchtverkenning leidt tot jagen ter vernietiging van vijandelijke vliegtuigen of om de eigen vliegtuigen te beschermen boven de linies van de tegenpartij.

Stereoscopische fotoreportages geven materiaal voor de opmaak van uiterst nauwkeurige kaarten van het front en leiden de artillerie in hun aanslagen. Vergrotingen geven de meest gedetailleerde aanwijzingen en het stereoscopische beeld brengt de kleinste reliëfverschillen onder de aandacht. Een nieuwe techniek die spectaculaire ontwikkelingen mogelijk maakt, steekt parallel met de verbetering van de opnames de kop op: de fotografische interpretatie.

In 1918 neemt en ontwikkelt het Franse leger dagelijks tientallen duizenden luchtfoto’s.

Yves Le Maner
Directeur van La Coupole,
Centrum voor Geschiedenis en Herinnering van de Nord–Pas-de-Calais